WANDELINGEN IN HOENSBROEK

8.

Oostenrijkse woningen

Zweedse huizen noemde men in de volksmond deze markante woningen, die o.a. in Hoensbroek, Treebeek en Heerlen vanaf 1948 werden gebouwd. Ze komen echter uit Oostenrijk. Deze mooie, houten, alleenstaande huizen zijn meestal zwart van kleur. Ze staan vaak in groepjes bij elkaar op idyllische plekjes tussen veel groen op een behoorlijke lap grond.

Hoe komen zulke woningen in Nederland en met een flink aantal in de voormalige Mijnstreek?
In de jaren voor de Tweede Wereldoorlog bouwde Nederland ongeveer 35.000 woningen per jaar. In de oorlogsjaren werden er bijna geen nieuwe woningen in Nederland gebouwd. Daardoor was er een tekort ontstaan. Dat tekort was nog fors groter geworden door de verwoestingen van het oorlogsgeweld. Liefst 82.000 woningen waren vernietigd of afgebroken en 40.700 woningen waren zwaar beschadigd. In 1949 was er nog altijd een tekort van 250.000 woningen.

Vermindering woningnood
Om het woningprobleem te verminderen zocht het Ministerie van Wederopbouw in 1946 naar niet te dure huizen, die snel te bouwen waren. Die vond men in Oostenrijk. In die tijd van schaarste boden deze woningen voor Nederland belangrijke voordelen.
Ze konden in de vorm van een bouwpakket naar Nederland worden vervoerd en konden ter plaatse in een paar dagen in elkaar worden gezet. Bovendien waren ze veel goedkoper dan bakstenen huizen. Door de speciale isolatie waren ze 's winters warmer en 's zomers koeler dan stenen woningen en door de lichtere fundering was ook de prijs gunstiger.
Om vertraging bij de bouw te voorkomen moesten nog wel enkele hobbels genomen worden. Omdat de houten wanden niet aan de Nederlandse brandveiligheidseisen voldeden moesten die maar snel aangepast worden. De constructie van de woningen was stevig en de woningen werden uitgevoerd als landhuisjes, naar ontwerpen van Nederlandse architecten. Daarbij was rekening gehouden met de eisen en comfort, die hier aan een woning werden gesteld.

Brief Rijk aan gemeenten
Vanwege die grote woningnood na de oorlog stuurde het Ministerie van Wederopbouw op 1 maart 1948 naar onder andere de gemeenten Hoensbroek en Heerlen een brief (die ook naar gemeenten in drie andere meest getroffen provincies werd gestuurd) met de vraag naar belangstelling voor een deel van het Limburgse contingent van 200 woningen, die door Oostenrijk geleverd zouden worden als een soort ruilhandel met Nederland. De Oostenrijkers zaten na de oorlog verlegen om voedsel en Nederland 'betaalde' deze woningen met zaden, gedroogde groenten en visconserven.

De firma Thermobaugesellschaft GmbH uit Wenen, in samenwerking met Ernst Melan (1890-1963) buitengewoon hoogleraar aan de Technische Hochschule van Wenen, die in Oostenrijk plaatselijke timmerfabrieken de elementen liet vervaardigen, verzamelde deze en stuurde ze per trein in onderdelen naar ons land. Als bouwpakket van 17.000 kilo werden de huizen per trein naar Nederland vervoerd. Een complete woning paste in twee wagons. Het zijn houten woningen, die gebouwd konden worden, zonder de grond en de kelder, voor een bedrag van 10.000 gulden en ze waren uitsluitend bestemd voor middenstanders. De gemeente moest binnen 10 dagen laten weten of ze voor de levering van enkele woningen in aanmerking wilde komen. Het gemeentebestuur liet weten 8 woningen te willen kopen. In dezelfde periode bestelde Staatsmijnen twee van deze woningen voor de pastorie en de kapelanie bij nieuwe kerk van O.L. Vrouw Maagd der Armen aan de Zandbergsweg.

Acht woningen in Hoensbroek
In de loop van maart 1948 arriveerden acht woningen in Venlo, waarna ze na vervoer per spoor naar Hoensbroek tijdelijk werden opgeslagen in de gymzaal van de H. de Montfortschool in Nieuw-Lotbroek.
De Hoensbroekse gemeenteraad besloot voor de bouw van 6 woningen de percelen aan de Kastanjelaan en de Paadweg aan te kopen. De grond werd gekocht van NV PLEM voor gemiddeld nog geen 25 gulden per kleine roede (ongeveer 15 m2). De andere twee woningen werden gebouwd aan de Paludestraat, waarvoor de grond werd gekocht van de Woningvereniging Hoensbroek voor de prijs van 2 gulden per m2.

In april 1948 werd de bouw van de woningen gegund aan aannemer Geurten. Op 4 juni 1948 werd de rijksgoedkeuring verleend voor het bouwen van acht Oostenrijkse woningen inclusief schuurtjes. Daarbij werden ook vanwege de schaarste aan bouwmaterialen door het Rijk de benodigde gedistribueerde materialen toegewezen zoals hout, betonijzer, metselstenen, dakpannen en cement. Aan aannemer Geurten werd door de gemeente een urgentieverklaring voor de aankoop van 40.000 kg cement afgegeven, die deze mocht kopen bij Bouwmaterialenhandel Meertens in Nuth.

Woningen voor leraren
Aangezien men voor deze woningen huurders nodig had die dit konden betalen, kwam het goed uit dat bij de gemeente Hoensbroek op 17 en 18 juni 1948 twee brieven binnenkwamen van de Katholieke Ambachtsschool ''St. Joseph" en de R.K. HBS "St. Jan" te Hoensbroek met het verzoek om woonruimte ter beschikking te stellen voor hun lerarenpersoneel. De zes woningen aan de Paadweg 2 en Kastanjelaan 130 - 138 werden beschikbaar gesteld voor leraren van de HBS 'St. Jan' en de twee woningen aan de Paludestraat voor leraren aan de ambachtsschool.

Bron: Paul Borger, "Oostenrijkse woningen in de Mijnstreek", december 2020; ISBN 9789082687032

terug naar pagina 'Wandelingen in Hoensbroek'